Rễ cây tục đoạn có vị đắng tính ấm, tác dụng tốt cho gan, thận, dùng chữa các chứng bệnh lưng gối, gân xương đau mỏi, sai khớp, viêm khớp, nhức mỏi toàn thân, đau gấp ngang lưng và căn bệnh tiền liệt tuyến phổ biến hiện nay.
Cây tục đoạn
Đối với các chứng bệnh liên quan đến xương khớp trước tiên phải nói về phong khí. Phong là đầu mối gây nên bách bệnh. Phong gây bệnh miệng mắt méo xệch, co cứng,; hoặc nóng, lạnh, lệ phong, vào dương thì cuồng vào âm thì điên, vào da thì ngứa, vào gân xương thì co quắp, vào khớp thì đau, vào da thịt thì làm tê dại, chứng bán thân bất toại, hiệp thấp thì đầy trướng, có chân trúng thực trúng, tự trúng phong. Khi bị trúng phong phải châm cứu, dùng thuốc.
Ngoài ra viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp và đau nhức các khớp đều thuộc vi chứng tý của YHCT. Vệ khí của cơ thể không đầy đủ, các tà khí hư, phong, hàn, thấp, nhiệt xâm phạm vào gân, cơ, khớp, xương kinh lạc làm sự vận hành của khí huyết tắc lại gây nên chứng sưng, đỏ, nóng, đau các khớp. Các chứng bệnh xương khớp khi điều trị bằng thuốc trong vi chứng tý đều sử dụng một loại thảo dược rất phổ biến trong đông y là Cây Tục Đoạn.
Đặc Điểm Phân Bố
Cây tục đoạn là cây thân thảo, sống lâu. Thân có nhiều rãnh và các gai thưa, rễ cây mập nhiều tinh bột như củ, cao tử 0,6-1m. Lá mọc đối không có cuống, bẹ lá ôm lấy cành, thân có nhiều phiến thuông dài, lúc xanh có răng cửa dài, khí già thân xẻ thùy sây hơn. Cụm hoa của cây hình đầu tròn, màu trắng có lá rắc, quả bé, có hình chụm chia 4 cạnh, màu xám, cây ra hoa và cho quả từ tháng 8-10.
Cây được phân bố ở nhiều vùng đồi núi của nước ta như Lào Cai, Sơn La, Hà Giang, Tuyên Quang. Được trồng từ hạt vào mua xuân làm thuốc và cây cảnh. Cây mọc hoang có giá trị kinh tế cao.
Ngoài vị từ cây tục đoạn Dipsacus japonicus kể trên, trong đông y còn dùng rễ cây Dipsacus asper Wall, cùng họ với tên xuyên tục đoạn, vì chủ yếu mọc ở Tứ Xuyên (Trung Quốc) còn mọc ở Vân Nam, Tây Tạng.
Theo A. Petelot, cây tục đoạn của ta là Dipsacus asper nhưng so sánh cây tục đoạn khai thác ở ta với hình vẽ và mô tả các loài Dipsacus chúng tôi thấy tục đoạn của ta giống Dipsacus japonicus hơn.
Chế Biến
Rễ, thân, lá cây tục đoạn được lấy từ tháng 11 đến tháng 3 năm sau. Dùng rễ già, cắt bỏ gốc và rễ con, phơi khô hoặc sấy nhẹ. Khi sử dụng rửa sạch, thái mỏng, phơi khô, có thể tẩm rượu sao qua, hoặc ngâm rượu uống.
Thành phần hoá học
Bao gồm: tinh dầu, tannin, saponin.
Công Dụng Và Cách Dùng
Theo Đông Y cây tục đoạn thường dược dùng làm thuốc bổ toàn thân, thuốc dịu đau, chữa đau đớn do bị ngã, bị thương, còn có tác dụng lợi sữa, an thai, cầm máu. với liều dùng 9-18g dưới dạng thuốc sắc hay ngâm rượu.
Cây tục đoạn ngâm rượu: Dùng 1 lít rượu cho 10kg tục đoạn đã rửa và thái lát. Phun đều rượu vào tục đoạn ủ trong 30 phút đến 1 giờ. Cho tục đoạn vào chảo duy trì nhiệt độ vừa phải sao đến khi có màu hơi đen.
Diêm tục đoạn: 0,2kg muối/10kg tục đoạn. Hòa muối vào 0,5 lít nước sau đó phun vào thục đoạn, ủ 30 phút đến 1 giờ. Sao ở nhiệt độ vừa phải đến khô.
Công năng chủ trị:
Bổ can, thận, nối gân xương, thông huyết mạch, lợi quan tiết, hết đau, an thai, dùng chữa đau lưng, động thai, di tinh, gân cốt đứt đau.
