Rau đắng được sử dụng phổ biến trong bữa ăn gia đình. Không những thế, rau đắng còn là vị thuốc giúp phòng và trị một số bệnh thường gặp, đồng thời nó còn là loại thực phẩm giúp giảm béo hiệu quả.

Ở nước ta, rau đắng có 2 loại là rau đắng đất và rau đắng biển. Hai loài rau này tuy có tính vị giống nhau nhưng về mặt công dụng cho sức khỏe thì lại có những ưu điểm riêng.
Rau đắng đất:
Rau đắng đất có tên khoa học là Polygonum aviculare L. Là loài cây thân thảo mọc bò trên mặt đất, thân và cành mọc tỏa tròn gần như sát mặt đất, đôi khi mọc cao tới 10 – 30cm, màu đỏ tím. Chúng sống quanh năm, có thân nhỏ nhiều đốt, lá nhỏ mọc so le, có bẹ chìa, phiến lá dài 1,5 – 2cm, rộng 0,4cm. Hoa nhỏ màu hồng tím, mọc tụ lại khoảng 1 – 5 hoa ở kẽ lá.Quả ở cạnh, chứa một hạt đầu đen. Mùa hoa khoảng tháng 5 – 6. Người ta thường thu hái toàn cây, sử dụng thân và lá còn tươi hoặc đem phơi khô sử dụng dần.
Theo Đông y, rau đắng đất hay còn gọi là biển súc, cây càng tôm, cây xương cá. Có vị đắng, tính bình, không độc, có tác dụng lợi tiêu hóa, khai vị, lợi tiểu, trừ thấp nhiệt, sơ can. Những trường hợp có thể sử dụng để trị bệnh như: tiểu gắt buốt, sỏi thận, ăn uống kém tiêu, nóng trong người, hạ sốt, mát gan.
Rau đắng đất có chứa hàm lượng vitamin C khá cao, khi sử dụng giúp tăng cường sức đề kháng cho cơ thể, làm bền vững thành mạch. Ngoài ra còn có một số chất có lợi cho sức khỏe như: tanin, saponin, flavonoid, alkaloid và sesquiterpene. Các thành phần này kháng khuẩn rất tốt, có thể chống lại một số vi khuẩn gram âm và gram dương. Những người đang bị ho, sốt, cảm lạnh, mụn nhọt, nhiễm trùng đường tiết niệu hay tiêu hóa dùng rau đắng đất cũng giúp tăng cường khả năng chống lại bệnh tật.
Đồng thời, chúng có tác dụng chống lại quá trình oxy hóa, khử các gốc tự do trong cơ thể, ngăn chặn sự hình thành tế bào ung thư. Một công trình nghiên cứu từ Trung Quốc cho thấy rau đắng đất có vai trò quét dọn các gốc tự do trong cơ thể, được sử dụng có lợi cho các đối tượng mắc bệnh Parkinson, Alzheimer, ung thư và các vấn đề về tim mạch.
Các nhà nghiên cứu ở Iran cũng đã tìm ra những bằng chứng thực nghiệm trên bệnh nhân bị ung thư vú, khi cho tương tác với các thành phần có trong rau đắng đất, người ta đã phát hiện một tỉ lệ khá cao khả năng ức chế mạnh mẽ sự phát triển của tế bào ung thư. Qua đó, mở ra những hy vọng mang lại sức khỏe cũng như làm tăng khả năng phòng và điều trị bệnh cho các đối tượng mắc căn bệnh nan y này.
Rau đắng biển:

Rau đắng biển tên gọi khoa học là Bacopa monnieri L. Thường phát triển ở những khu vực đầm lầy, bãi cỏ hoang có hơi ẩm hay nằm pha lẫn với các loại cỏ thấp ở ngoài bờ ruộng nên người ta còn gọi là rau đắng đồng. Đây là loài cây thân thảo sống dai, mọc bò, thân nhẵn mang rễ, dài 10 – 40cm, mang những cành mềm mọc đứng. Lá mọc đối không cuống, hình thuôn, tù, dài 8 – 12mm, rộng 3 – 5mm. Hoa mọc riêng lẻ màu trắng. Quả nang hình trứng, nhẵn, hạt nhỏ, có góc cạnh. Mùa hoa khoảng tháng 4 – 6.
Theo y học cổ truyền Việt Nam, rau đắng biển hay còn gọi là cây ruột gà, cây ba kích, rau sam trắng hay rau sam đắng. Có tính mát, vị đắng, có khả năng thanh nhiệt tiêu độc, lợi tiểu, tiêu thũng. Người dân thường dùng để sắc uống chữa ho, làm thuốc trị các chứng tiểu gắt buốt, đi cầu khó. Dùng dưới dạng thuốc phơi khô 6 – 12g sắc uống mỗi lần.

Rau đắng biển không thua kém gì so với rau đắng đất, thành phần có trong rau đắng biển cũng sở hữu khá nhiều các chất có lợi cho sức khỏe như: các loại alkaloid và saponin. Các yếu tố này tác động rất tốt trên hệ thống tuần hoàn não, tăng cường dẫn truyền xung động thần kinh, chống lại hiện tượng oxy hóa của tế bào não. Trong nền y học cổ truyền của Ấn Độ cũng đã từng đề cập đến loại thực vật này vì chúng có khả năng giúp người dùng tăng trí nhớ, giảm sự mệt mỏi tinh thần, có tác dụng làm người trở nên tỉnh táo hơn, đồng thời ở người mắc bệnh động kinh nó cũng có hiệu quả ngăn ngừa sự tái diễn của cơn động kinh.
Từ những tài liệu cổ đó, các nhà khoa học Ấn Độ đã thực hiện nhiều nghiên cứu cũng như các thử nghiệm lâm sàng và kết quả đã làm rõ được những tác dụng mà kinh nghiệm dân gian đã để lại. Những tác động của rau đắng biển đối với hệ thần kinh là vô cùng có lợi. Không dừng lại ở đó, những nhà tâm lý học ở Úc cũng đã phát hiện được khả năng lưu giữ thông tin ở não gia tăng một cách rõ rệt và cải thiện khả năng tập trung hiệu quả qua tác dụng của các chất saponin có trong rau đắng biển. Tương tự, các nhà nghiên cứu ở Hoa Kỳ và Thái Lan qua quá trình tìm hiểu đã công bố những tác dụng có lợi này dành cho người trầm cảm, người bị suy nhược thần kinh, bệnh nhân sau tai biến mạch máu não và an toàn khi sử dụng cho người cao tuổi.
Một trao đổi gần đây của những nhà nghiên cứu dược liệu tại Ấn Độ về khả năng ức chế quá trình gây viêm tại các khớp cũng đã đi đến những kết quả khá khả quan. Khi sử dụng trên những người có thoái hóa khớp hoặc mắc các chứng bệnh về đau nhức khớp có biểu hiện viêm, đặc biệt là những đối tượng viêm khớp dạng thấp, cũng giúp làm giảm và ngăn chặn các quá trình gây viêm này, hạn chế được các cơn đau trên khớp, giúp bệnh nhân cải thiện các cử động khớp và thoải mái hơn trong sinh hoạt. Nhưng thực tế chúng vẫn không thể thay thế được việc sử dụng thuốc ở những bệnh nhân này, người bệnh vẫn cần sự tư vấn và chăm sóc kỹ hơn của bác sĩ.

Rau đắng và ẩm thực:
Nhìn chung cả 2 loài rau trên đều có những tác dụng có lợi cho sức khỏe, mỗi loại đều có những ưu điểm khác nhau nhưng cả 2 đều có chung một đặc điểm là có vị rất đắng, nhưng sau khi dùng một thời gian, bạn đã phần nào quen với vị đắng đó thì chúng sẽ cho ta cảm giác ngọt nhẹ và thanh rất ngon miệng.
Cũng giống như những loài rau khác, rau đắng chứa nhiều chất xơ và các loại dinh dưỡng khác nên rất tốt cho chế độ ăn giảm béo, ngăn ngừa rối loạn mỡ máu, phù hợp với các đối tượng đang mắc bệnh mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường.
Rau đắng trong bữa ăn thường sử dụng cả phần lá và thân, ăn rau tươi chung với các món ăn khác như cháo nóng rất tốt cho sức khỏe, đặc biệt là ăn rau đắng với cháo cá lóc hay cá kèo rất được người dân Nam bộ ưa chuộng.
Nếu ngại bởi vị đắng của rau thì bạn có thể sử dụng dưới hình thức luộc chín ăn chung với cá kho hoặc thịt kho, tương, chao. Hay khi nấu thành canh, nấu lẩu thì vị của rau cũng giảm bớt phần nào tính đắng.
Hoặc ưa chuộng hơn nữa là món xào với tôm, thịt cùng dầu, mỡ và nước cốt dừa cũng cho ta một bữa ăn hấp dẫn.
Dù có khá nhiều công dụng hữu ích nhưng việc sử dụng rau đắng cũng cần có một số lưu ý sau:
– Những phụ nữ đang mang thai nên cẩn trọng khi sử dụng vì đã có một số những ghi nhận thử nghiệm trên chuột, các chất có trong rau đắng có tác dụng gây co bóp tử cung, tăng thời gian đông máu. Làm tăng nguy cơ sảy thai, xuất huyết.
– Ăn nhiều rau đắng trong một bữa ăn có thể tốt cho người bị táo bón nhưng đối với người bình thường hoặc người đang có hệ tiêu hóa không được khỏe sẽ gây ra tình trạng tiêu lỏng.
– Một số chị em dùng các loại thực phẩm có vị đắng như rau đắng, khổ qua sắc nước uống hoặc sử dụng trong bữa ăn hàng ngày như một biện pháp ăn kiêng để giảm béo. Việc làm này đúng nhưng vẫn chưa đủ, có khi dẫn đến những tác dụng ngược lại làm cho người có cảm giác buồn nôn, đầy tức bụng, rối loạn tiêu hóa. Do đó, người dùng nên điều chỉnh chế độ ăn hợp lý với các món ăn khác để cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể, đồng thời phải bổ sung thời gian tập luyện thường xuyên mới đạt hiệu quả giảm cân như mong muốn.